خاکی ئێران

دوو هەزار ساڵ و نیو دەخایەنێت، هەرچەندە بەشێکی زۆری مادەکانی پێش ئیسلام لەدەستچوون. زۆرجار سەرچاوەکانی لە ناوچە دوورەکانی دەرەوەی سنوورەکانی ئێرانی ئێستاوە سەرچاوە دەگرن، بەو پێیەی زمانی فارسی گەشەی کردووە و لە سەرانسەری ناوچە بەرفراوانەکانی ئاسیای ناوەڕاستدا ماوەتەوە. بۆ نموونە مەولەوی، یەکێک لە شاعیرە خۆشەویستەکانی فارس و ئیسلام، بە زمانی فارسی نووسیویەتی بەڵام لە شاری کۆنیا دەژیا، ئێستا لە تورکیا و دواتر پایتەختی سەلجوقییەکانە . غەزنەوییەکان خاکی گەورەیان لە ئاسیای ناوەڕاست و باشووردا داگیرکرد، زمانی فارسییان وەک زمانی دەرباری خۆیان وەرگرت. بەم شێوەیە ئەدەبیاتی فارسی لە ناوچەکانەوە هەیە کە ئێستا بەشێکن لە ئەفغانستان , پاکستان , هیندستان و ئاسیای ناوەڕاست. هەموو ئەم ئەدەبیاتە بە زمانی فارسی نەنووسراوە، هەندێک ئەو بەرهەمانە دەزانن کە لەلایەن فارسە نەتەوەییەکانەوە بە زمانەکانی دیکە، وەک یۆنانی و عەرەبی نووسراون . بەرهەمە ماوەتەوە بە زمانە فارسییەکان وەک فارسی کۆن یان فارسی ناوەڕاست مێژووەکەیان دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی ٦٥٠ پێش زایین، کە مێژووی سەرەتاییترین نووسراوەکانی هەخامەندەکانە کە لە ژیاندا ماون. بەڵام بەشێکی زۆری ئەدەبیاتی فارسی کە لە ژیاندا ماون، لە سەردەمی دوای فەتحکردنی ئیسلامی ئێرانەوە هاتووە لە نزیکەی ساڵی ٦٥٠ی زایینی.