Sprekende Spiegels

De spot drijven met machthebbers. Wie doet het niet? Wie echter spot met de geschiedenis ontkent dat de geschiedenis zich steeds herhaalt. In de 17e eeuw bijvoorbeeld waren de Zeven Verenigde Nederlanden bezig de geschiedenis te herhalen en hun welvaart te verkwanselen. Vele varianten waren al bekend uit verhalen in de bijbel en klassieke oudheid. Rembrandt zette die verhalen verraderlijk oogstrelend op het doek of etste ze met scherpe pen in koperen platen. Vondel zette ze op papier; in zijn hekeldichten met bijtende spot en in zijn treurspelen met fluwelen woorden. Beiden waren fervente tegenstanders van een intolerant fundamentalisme dat toen gekleed ging in calvinistisch zwart en innig verstrengeld was met ‘Den Haag’. Beiden hebben tevergeefs voor de terugkeer van Hugo de Groot gepleit, zelf pleitbezorger voor vrede en godsdienstvrijheid. De vraag die beiden onder het stadhouderschap van Frederik Hendrik bezig hield is er een die ook in onze tijd een antwoord behoeft. Waar houdt tolerantie van een intolerant fundamentalisme op, indien spot als leermiddel en hefboom tot nadenken niet getolereerd wordt en religieuze bronnen misbruikt worden.